د D

02.02.2013 09:14

د D

درۆنە یان درۆن

Drohne, (ahd.) treno, (idg.) *dher(eu)-, *dhren-, dröhnen
 
وشەی ئەڵمانی |درۆنێ| واتا شاهەنگی نێرینە (یەعسوب) لە سەدەی هەڤدەوە ئەمجا بە واتای مشەخۆر هاتوە
چونکی نێرەهەنگ وەکو کارەکەری هەنگ هەنگوین دروست ناکات، ئەرکی تەنیا جوتبونە لەگەڵ شاهەنگی مێینەدا
لەکاتی پیتاندندا ئەندامی زاوزێی نێرێنە لە دەرچەی مێینەدا دەقرتێ و دەمرێ
لە دوهەم جەنگی جیهانیشەوە واتای فرۆکەی بێفرۆکەوانی ئاسمانی و دەریایی وەرگرتوە
 
کە بنەڕەتی وشەکە دەچێتەوە سەر وشەی ئەڵمانی کۆن |ترێنۆ| واتا ویزە و گیزە، زرنگە، دنگ
 ئەمیش دەچێتەوە سەر ئیندۆگێرمەنی |دێرێو| یان درێن واتا گیزەگیزی هەنگ
******

دەرماڵە

دەرماڵە بە واتای زەمالە وشەیەکی لێکدراوە
وشەی |دەر| واتا داهات و درامەت
وشەی |ماڵ| واتا شتی تایبەتیی کەسێ
پێکەوە هەردو وشەکە |دەرماڵە| واتا داهات و درامەتی تایبەتیی کەسی، زەمالە

******

Derwish, Qalander

دەروێش و قەلەندەر

 
  • وشەی |دەر| مەجازە بۆ دەرگەی ماڵ و خانە
  • وشەی |قەلان| واتا کۆڵ و نێوان هەردو شان و دوش
  • کەواتە هەردو وشەی لێکدراوەکە پێکەوە |کەلەندەر| و قەلەندەر واتا ماڵبەکۆڵ، دەروێش، گەریدە و گەڕۆک
  •  وشەی لێکدراو |دەروێش| بەم شێوە هەبوە |دەریوز| واتا خانەبەدوش
  • وشەی |دەر| واتا دەرگەی ماڵ و خانە
  • وشەی |وێز| یان وێش دەچێتەوە سەر بنەڕەتی |ئاوێز| واتا هەڵواسراو
  • کەواتە هەردو وشە لێکدراوەکە پێکەوە |دەروێش| واتا خانەی هەڵواسراو بەسەر شانەوە، ماڵبەکۆڵ، گەریدە
******
 

  • دەسکەهاوەن/دەسکەوان

    dastak, hAvan

    بۆ کوتان و وردکردنی دانەوێڵە، گژوگیای وشککراوە، بەهارات، داودەرمان، لە گەرمیانەوە هەتا سنە بەم ئامرازە دەوترێت |دەسکەهاوەن| یان ئاونگ
    لە سلێمانی پێی دەوترێت |دەسکەوان|، کە کورتکراوەی |دەسکەهاوەن|ە، بە قوتدانی پیتی |هێ| بوەتە دەسکەوان
  • هاوەن لە دار و بەرد و گڵ و کانزا دروست دەکرێت. چەکی ئاڕپیجی و تۆپیش هەر بەم ناوەوە هەن
  •  
    وشەی |دەسکوئاونگ| لێکدراوە
    یەکەمیان: دەسکە کە بچوککراوەی |دەستەک/دەستە/دەست|ە، هەروەک دەسکی دەرگە و پەنجەرە
    دوهەمیان: هاونگ کە کورتکراوەی |ئاڤ-پەنگ|ە واتا پەنگ-خواردنەوەی ئاوی نێو چاڵی تاشەبەرد وەک دەفرێکی قوڵ، ئەمجا بوەتە هاونگ و ئاونگ
    واتە دەستەوهەوەنگ (کورمانجی)، دەسکەوهاونگ، دەست(ک)اونگ (موکریانی)، دەسکوئاونگ، سەرەتا پیتی |و| لە نێوانیاندا خوراوە، ئەمجا بە قوتدانی پیتی |گ| بوەتە دەسکەهاوەن/دەستەهەوەن، ئەمیش بە قوتدانی پیتی |هێ| بوەتە دەسکەوان/دەسە(ئا)وان
  •  
    بە پەهلەوی |هاڤەن|. بە فارسی و عەرەبی |هاون|. بنەڕەتی وشەکە ئاڤێستاییە
  • ******
  •  
  • دەنگ
  • phone, Phonem, Phonetik, Phonologie
  • don, Ton, tonos, tonus, Stimme, stoma, Schall, *skel-, *skol-, Laut, Klang
  • tone, sound, voice, vote, votum, votant, votare
وشەی |دەنگ| لە زرنگەی سروشتەوە چێ کراوە، هەر شتێک ببیسترێت، ئەوە دەنگ و دەنگدانەوەی شتەکانە، هەروەکو: گڤەی با، لێزمەی باران، گرمەی هەورەتریشقە، هاژەی شەپۆل، جریوەی باڵندە، دەنگەژێی گیانەوەر، زرمەی شتەکان
 
لەخۆڕا نیە، منداڵ بەر لەوەی پێ بگرێ، هەر کە گوێی لە زایەڵەی موسیک و بەندی ئەم زەمانە دەبێت، بەبێ ئەوەی کەس فێری کردبێت، لە خۆیەوە دەڵێت دن دن، دواتر دەبێتە زم زم/زەمزەم. زەنگ و زەنگۆڵەش ئاکامی سەدای بەرکەوتن و دەنگدانەوەی دو تەنە کە زیاتر لە مادەی ئاسن و مس پێک هاتون
 
بە زمانی ئەڵمانیی کۆن وشەی |دۆن| واتا دەنگ، دواتر بە ئەڵمانی نوێ دەبێتە |تۆن|، بە ئینگلیزی |تۆون|، کە دەچنەوە سەر بنەڕەتی یۆنانی |تۆنۆس| و بە لاتینی |تۆنوس| واتا دەنگ
 
کرداری دەنگدان و ناوی دەنگدانەوە لە وشەی |دەنگ|ەوە هاتون، بە ئەڵمانی وشەی |شال| کە دەچێتەوە سەر بنەڕەتی ئیندۆگێرمانی |*شێل-| یان |*شۆل-| واتا زایەڵە، سەدا، زرنگە
 
بە یۆنانی وشەی |فۆنە| واتا دەنگ، زرنگە، کە ئەم وشانەی خوارەوەی چێ کردوە
وشەی |فۆنێم| واتا یەکە-دەنگی
وشەی |فۆنۆلۆگی| فۆنۆلۆژی واتا دەنگناسیی زمان، حونجەناسیی پیتەکان و وشەکان
وشەی |فۆنەتیک| واتا شێوازی بێژەکردن و گۆکردن، نطقیات/نوتقکردن، حینجەی پیتەکان و وشەکان
 
ئەڵبەتە زمانی ئینگلیزی ئیمانی وشەیان دەرهێناوە و بەکەڵک چەمکە جیهانیەکان نایەت و زۆربەی هەرە زۆری چەمکە زانستیەکان زیاتر لاتینی و یۆنانین، چونکی وشەی ئینگلیزی بە شێوەیەک دەنوسرێت و بە جۆرێکی دی بێژە دەکرێت، لە کاتێکدا زمانی ئەڵمانی هەروەکو زمانی کوری وشەیەک چۆن بنوسرێت، هەر بەو جۆرەش دەخوێنرێتەوە
 
بە ئەڵمانی وشەی |تۆن، لاوت، کلانگ، شتیمە| واتا دەنگ
بە ئینگلیزی وشەی |تۆون، ساوند، ڤۆیس، ڤۆوت| واتا دەنگ
 
پرس دەربارەی دەنگدان: جیاوازیی نێوان |ڤۆیس| و |ڤۆوت| چیە کە هەردوکیان واتا دەنگ

وەڵام

وشەی |ڤۆت| بۆ دەنگی هەڵبژاردن و بڕیاردان بەکار دێت، کە دەچێتەوە سەر بنەڕەتی لاتینی |ڤۆتوم| واتا پەیماندان و دەنگدان، تصویت
وشەی |ڤۆتانت| واتا دەنگدەر، کە دەچێتەوە سەر بنەڕەتی کرداری لاتینی |ڤۆتارێ| واتا دەنگدان و هەڵبژاردن

وشەی |ڤۆیس| واتا دەنگ، مافی دەنگ، دەنگ خستنە پاڵ کەسێک، حاڵەتێک یان دەربڕین و بیروڕایەک
بە ئەڵمانی پێی دەوترێت |شتیمە| واتا دەنگ، کە دەچێتەوە سەر بنەڕەتی یۆنانی |ستۆما/شتۆمە| واتا دەم

لێرەوە هەردو وشەکە واتا دەنگ، بەڵام جیاوازیی نێوانیان کردار و گوتارە
وشەی |ڤۆیس| واتا دەنگێ بە دەم
وشەی |ڤۆت| واتا دەنگێ بە دەست

******

kamilo-kaf.webnode.at کامیلۆ کاف

سەرنج: دەسپاکی لە نوسیندا ئەرک و مەرجە! ئەگەر واتا و ڕیشەی وشەکان لە فەرهەنگەکاندا وەرگیران و لە فەیسبوکدا ئاساییە کە سەرچاوەکەیان نەنوسرێن، چونکی دەزانرێن کە لە زۆربەی فەرهەنگەکاندا هەن، بەڵام ئەگەر لێکدانەوەی نوێی ڕیشەی وشەیەک لە هیچ فەرهەنگێکدا نەبوو، دەبێ ئاماژە بە نوسەرەکەی بدرێت، دەنا دەچێتە خانەی دزینی نوسین و دزینی دەقی نوسەرەوە!! تەنانەت کەسانێک لە ڤیکیپێدیا و لێرەش خەریکی ئەم جۆرە ئەتوارەن بەبێ ئاماژەدان بە سەرچاوەکان، بە تایبەتی بە زمانی کوردی، فارسی، عەرەبی، تورکی، ئینگلیزی،.. تاد
wikitionary, wikipedia
 
  • دیالێکتیک و کۆبابەت
  • Dialektik, These, Antithese, Synthese

بابەت (تێسە) (These): مرۆڤ جەستەیە/ئۆبێکت

دژە-بابەت (ئانتی-تێسە) (Anti-These): مرۆڤ خودە/سوبێکت

کۆ-بابەت (سین-تێسە) (Syn-These): مرۆڤ عەقڵێکی موتڵەقە/ڕۆحی ڕەها

بابەت + دژەبابەت = کۆبابەت

ئۆبێکت + سوبێکت = ئەقڵی موتڵەق

بابەت (تێسە) (These): مرۆڤ جەستەیە (ئۆبێکت)

دژە-بابەت (ئەنتی- تێسە) (Anti-These): مرۆڤ خودە (سوبێکت)

  • کۆ-بابەت (سین- تێسە) (Syn-These): مرۆڤ عەقڵێکی موتڵەقە (ڕۆحی ڕەها)

  •  

These + Antithese = Synthese

بابەت + دژەبابەت = کۆبابەت

  • ئۆبێکت + سوبێکت = ئەقڵی موتڵەق



Mehr Infos: https://kamilo-kafruschy.webnode.at/news/anti-odipus-deleuze-und-guattari-kamilo-kafruschy-%d8%af%da%98%db%95%d8%a6%db%86%d8%af%db%8c%d9%be-%d8%af%d9%88%d9%84%d9%88%d8%b2-%d9%88-%da%af%d9%88%d8%a7%d8%aa%d8%a7%d8%b1%db%8c-%da%a9%d8%a7%d9%85%db%8c%d9%84%db%86-%da%a9%d8%a7/

دیالێکتیک لای هێگل بە واتای لۆژیک دێت، لۆژیکیش ماتماتیکە، نمونەکەی سەرەوە هاوکێشەی ماتماتیک و لۆژیکی دیالێکتیکە، بە شێوەیەک کۆبابەت تێهەڵکێش و کۆکردنەوەی بابەت و دژەبابەتە. لای ئەم فەیلەسوفە بابەت بەشێک لە هەقیقەتە بەڵام هەمو هەقیقەت نیە، هاوکات دژەبابەتیش بەشێکە لە هەقیقەت و هەمو هەقیقەت نیە، بۆیە کۆبابەت دەبێتە گشت هەقیقەت و کۆی هەمو هەقیقەتە بەشبەشەکان و هەقیقەتێکی موتڵەق. لێرەوە دیالێکتیکی هێگل بە ناوی لۆژیکی بەش و گشتەوە گەڕانێکە بۆهەقیقەتێکی موتڵەق بە هۆی عەقڵێکی ڕەهاوە. ئەڵبەتە هەر لە سەرەتاوە دیارە کە زات و بابەت دو چەمکی ئەبستراکت و ڕوتن، دەرئەنجامەکەی بەبێ سەلماندن ئاشکرایە کە سوبێکت و ئۆبێکت دو دیوی یەکن، دوانە لێکدژەکان و دوفاقیەکان وەکو خود و جەستە دو دیوی یەک شتن، بەڵام کێشەکە کاتێک دەردەکەوێت کە هێگل دەوێت جیاوازیە ڕاستەقینەکان و دژە نادوان و نا-دوفاقیەکانیش بە زەبری تێهەڵکێش بیانکاتە کۆبابەت وەک سیستەمێکی گشتگیر و سەراپاگیر

جیاوازیی نێوان دیالێکتیکی هێگلی و نیتچەیی بریتیە لە جیاوازیی نێوان بوون و ببوون (ضرورة و صیرورة)، جیاوازیی نێوان ناچاری و بزاوتێکی هەمیشەیی، جیاوازیی نێوان چەقبەستن و گۆڕانێکی بەردەوام، جیاوازیی نێوان چەقین و گۆڕین، جیاوازیی نێوان وەستان و گۆڕان

 

  •    مایەی ڕامانە کە دیالێکتیکی هێگل مێتافیسیکی عەقڵی موتڵەقە بۆ گەیشتن بە هەقیقەتێکی موتڵەق، لە کاتێکدا بابەت و دژەبابەت بەبێ هیچ بەڵگە و سەلماندن و نەشتەرگەریی فیکری و ڕەخنەیەک هەردوکیان وەک دو چەمکی ڕوت و قوت لە بۆتەی کۆبابەتدا بە لۆژیکی ماتماتیک کۆدەکرێنەوە و دەبنە یەک
  •  
  •    بە دیوێکدا سەرەتا و کۆتای دەرئەنجامەکەی کۆبابەت دیار و ئاشکرایە، چونکی بابەت و دژەبابەت هەردوکیان دوفاقی و دوجەمسەرەکانن (دوالیسم). بە دیوێکی دی خۆ هەمو شتێک دوانە لێکدژەکان (Dualism) نین، بەڵکو شتێکی ڕاستەقینە لە ژیاندا هەیە کە پێی دەوترێت جیاوازی و ناسنامە، کتێبی جیاوازی و دوپاتبونەوەی دولوز (Deleuze) جوان ئەم بابەتەی خستۆتە ڕو. جیاوازی (Differenz) بە نێگەتیڤ و نەرێگوتن ناخۆلقێ، بەڵکو بە ئەرێگوتنی ژیان دەخوڵقێ. ناسنامە (Identität) مەرجی جیاوازی نیە، بەڵکو جیاوازی دەبێتە داهێنانی ناسنامە (شناس). جیاوازی پڕۆسەیەکی بەردەوامە و چرکەساتی بزاوتە و ساتەچرکەی ڕوداوە. ناسنامە دوبارە نابێتەوە، بەڵکو بەردەوام جیاوازی دوپات دەبێتەوە، ئەوەی وەک ڕوداوێک دوپات دەبێتەوە هەمیشە جیاوازیە. دیالێکتیکی هێگل جیاوازی دروست ناکات، بەڵکو بکوژی شتە جیاوازەکانە، جیاوازی لە نێو سیستەمێکی یەکانگیر و سەراپاگیر و گشتگیردا خنکاوە. ئەم لۆژیکەی هێگل لەباربردنی ململانێ و لەناوبردنی شتە ناکۆکەکان و سڕینەوەی دژەکان و کوشتنی فرە-ناسنامەکانە (فرەشناس). ئیدیۆلۆژیی دیالێکتیکی هێگل تا بینەقاقای نوقمی وەهمێکە کە تێکەڵەیەکە لە ئەقڵانیەت و گەردونیەت و جەوهەریەت و حەتمیەت
  • Mehr Infos: https://kamilo-kafruschy.webnode.at/news/anti-odipus-deleuze-und-guattari-kamilo-kafruschy-%d8%af%da%98%db%95%d8%a6%db%86%d8%af%db%8c%d9%be-%d8%af%d9%88%d9%84%d9%88%d8%b2-%d9%88-%da%af%d9%88%d8%a7%d8%aa%d8%a7%d8%b1%db%8c-%da%a9%d8%a7%d9%85%db%8c%d9%84%db%86-%da%a9%d8%a7/

 

  •    مایەی ڕامانە کە دیالێکتیکی هێگل مێتافیسیکی عەقڵی موتڵەقە بۆ گەیشتن بە هەقیقەتێکی موتڵەق، لە کاتێکدا بابەت و دژەبابەت بەبێ هیچ بەڵگە و سەلماندن و نەشتەرگەریی فیکری و ڕەخنەیەک هەردوکیان وەک دو چەمکی ڕوت و قوت لە بۆتەی کۆبابەتدا بە لۆژیکی ماتماتیک کۆدەکرێنەوە و دەبنە یەک
  •  
  •    بە دیوێکدا سەرەتا و کۆتای دەرئەنجامەکەی کۆبابەت دیار و ئاشکرایە، چونکی بابەت و دژەبابەت هەردوکیان دوفاقی و دوجەمسەرەکانن (دوالیسم). بە دیوێکی دی خۆ هەمو شتێک دوانە لێکدژەکان (Dualism) نین، بەڵکو شتێکی ڕاستەقینە لە ژیاندا هەیە کە پێی دەوترێت جیاوازی و ناسنامە، کتێبی جیاوازی و دوپاتبونەوەی دولوز (Deleuze) جوان ئەم بابەتەی خستۆتە ڕو. جیاوازی (Differenz) بە نێگەتیڤ و نەرێگوتن ناخۆلقێ، بەڵکو بە ئەرێگوتنی ژیان دەخوڵقێ. ناسنامە (Identität) مەرجی جیاوازی نیە، بەڵکو جیاوازی دەبێتە داهێنانی ناسنامە (شناس). جیاوازی پڕۆسەیەکی بەردەوامە و چرکەساتی بزاوتە و ساتەچرکەی ڕوداوە. ناسنامە دوبارە نابێتەوە، بەڵکو بەردەوام جیاوازی دوپات دەبێتەوە، ئەوەی وەک ڕوداوێک دوپات دەبێتەوە هەمیشە جیاوازیە. دیالێکتیکی هێگل جیاوازی دروست ناکات، بەڵکو بکوژی شتە جیاوازەکانە، جیاوازی لە نێو سیستەمێکی یەکانگیر و سەراپاگیر و گشتگیردا خنکاوە. ئەم لۆژیکەی هێگل لەباربردنی ململانێ و لەناوبردنی شتە ناکۆکەکان و سڕینەوەی دژەکان و کوشتنی فرە-ناسنامەکانە (فرەشناس). ئیدیۆلۆژیی دیالێکتیکی هێگل تا بینەقاقای نوقمی وەهمێکە کە تێکەڵەیەکە لە ئەقڵانیەت و گەردونیەت و جەوهەریەت و حەتمیەت
  • Mehr Infos: https://kamilo-kafruschy.webnode.at/news/anti-odipus-deleuze-und-guattari-kamilo-kafruschy-%d8%af%da%98%db%95%d8%a6%db%86%d8%af%db%8c%d9%be-%d8%af%d9%88%d9%84%d9%88%d8%b2-%d9%88-%da%af%d9%88%d8%a7%d8%aa%d8%a7%d8%b1%db%8c-%da%a9%d8%a7%d9%85%db%8c%d9%84%db%86-%da%a9%d8%a7/
******

گوزارەی: دیزەبەدەرخۆنە

 
دیزە واتا دەفری گڵین بۆ چێشت لێنان
دەرخۆنە فرەواتایە پنە، دیزە و سەرقاپی دیزە، بێخاوەن، خۆمانە، گوربە و پشیلەی نێر


دروستە گوزارەی |دیزەبەدەرخۆنە| واتا پەردەپۆشکردنی کێشە و بابەتەکە

لێرەدا وشەی |دەرخۆنە| بە واتای سەرقاپی دیزە نایەت، لەبەر هۆکارێکی سادە و دیار کە |دیزە بە سەرقاپی دیزە| هیچ مانایەکی نیە، تەنانەت زارۆکیش دەزانێ کە هیچ لۆژیک و پەندێک لەو مانایەدا نیە

پەندی |دیزەبەدەرخۆنە| پەیوەندیی بە شیعرەکەی قانعی شاعیرەوە نیە کە ئاماژەی بە (دیزە و دەرخۆنە) قاپوقاچاغی ئەو ڕۆژگارە داوە

ئەگەرچی وشەکە فرەمانەیە، بەلام لێرەدا بە واتای بێخاوەن دێت کە لە فەرهەنگی کوردیدا بەم مانایە هەیە

کەواتە |دیزەبەدەرخۆنە| واتا |دیزەی بەبێ خاوەن| واتا ماڵی بێخاوەن، هەر بۆیە بابەتەکە یان کێشەکە پەردەپۆش دەکرێت

******
 

Zurück