خ x
- خودا، ئێل، ئیلا |إلە|، ئەڵلاه |اللە|، یەهوە، ئێزد
- El, Elohim, Ba'al, belum, istar, JhWh, Adonei, Ha Schem, Halleluja, allah, *guda-, kyrios, theos, deus, christo, Messias
ناوی ئیلاهەکان زۆرن و پێش ئەڵلاهی |اللە| نێو زمانی عەرەبی هەبون
وشەی |ئێل| واتا خوڵقێنەری گەردون و بوون و بونەوەر، کە گەورەترین و کۆنترین خودای نێو زمانە سامیەکانە، کۆی ئێل دەبێتە |ئێلۆهیم| واتا ئیلاهەکان. بە زمانی ئوغاریتی |ئیل| بۆ خوای تاک، |ئیلم| بۆ خوای جوت و کۆ ناوبراون
وشەی ئێل وەک نازناو بۆ پاشا و یاریش بەکار دێت. ناوی ئێل بە چەندین ناوی فریشتە و کەس و شوێنەوە لکاوە، وەکو: میکائێل، گابرێل، ڕافائێل
ناوی |إلە| واتا پەرستراو، ئەوەی خەڵکان دەیپەرستن
بەعەرەبی وشەی |اللهم/ئەڵلاهوما| واتا ئەی ئیلاه، هوما ناوێکی کۆنی ئیلاهە. ئیلاه لە قورئاندا نەوەت و نۆ ناوی هەیە کە بە ناوی ئەڵلاهەوە |اللە| دەبنە سەد ناو
وشەی |یەهوە| واتا فەرمانڕەوا، گەرچی خودای یەهودیە، بەڵام لە مەراسیمی ئایینی تەنیا هەر حاخام بۆی هەیە کە ناوی بەرێت، لەجیاتیی یەهوە دەڵێن |ها شێم| یان |ئادۆنەی/ئادۆنای| واتا ئیلاهی، خودێ و خودای من. وشەی |ئادۆن| واتا خودان
یەهوە بە چەند ناوێکەوە لکاوە، وەکو: یەهوذا، یەهوڕام
ناوی |عوبدیا، عبداللە| واتا بەندەی یەهوە و ئیلاه
ناوی |ئیلیاهو| واتا ئیلاهی یەهوە. دواتر کورتکراوەتەوە بۆ یاهو و یەهوە
ناوی ئیلاهەکان زۆرن و پێش ئەڵلاهی (اللە) نێو زمانی عەرەبی هەبون، لە کتێبی |تەناخ و قورئان|دا ناوی ئیلا و بەعل |بعل| هاتون کە خوای کەش و بەروبومە لای کەنعانی و فینیقی، بۆیە ئەمڕۆ ئەگەر کشتوکاڵ تەنیا هەر پشت بە باران و خوای کەش ببەستێ، ئیدی پێی دەوترێت |کشتوکاڵی بەعلی| واتا بەبێ پڕۆژەی ئاودێری
بەعل کوڕی گەورەترین ئیلاهی کەنعانیە کە بە |ئێل| ناودەبرێت. بێگومان بە عەرەبی وشەی بەعل بە واتای ڕەب |رب| و گەورەی ماڵ و مێردیش دێت، کۆی بەعل دەبێتە |بعول، بعال، بعولة|، هەروەها بە |أبعال| بینیومە و نوسراوە. بەعل نەیاری سەرسەختی حەزرەتی سلێمان بوو
ناوی بەعل بە چەندین ناوی شوێن و شارەوە لکاوە، وەکو: بەعلەبەک، بەعل شەمسی، بەعل زەبول
ئەڵبەتە |بەعل| تێکەڵ بە خێزان و داستانی |ئاستارتە|ی بابلی بوە، واتە خاتو |ئینانە|ی سومەری و خاتو |ئیشتار، عیشتار|ی ئەکەدی کە خوای عیشق و شەڕە، لای یۆنان بوەتە خاتو |ئافرۆدیتە| واتا خوای ئەڤین، لای ڕۆم بوەتە خاتو |ڤێنوس| بە هەمان واتا
وشەی ئێل وەک نازناو بۆ پاشا و یاریش بەکار دێت. ناوی ئێل بە چەندین ناوی فریشتە و کەس و شوێنەوە لکاوە، وەکو
ناوی |میکائێل، میخائیل| واتا ئیلا ئاسا، ئەوی وەک ئیلا وایە، گەوەرەترین و یەکەمین فریشتەی خودایە
ناوی |گابرێل، جوبرائیل| واتا پاڵەوانی ئیلا کە دوهەم فریشتەیە
ناوی |ئیسرافیل| ئەو فریشتەیەی لە ڕۆژی قیامەتدا فو بە قۆچێک دەکات، دەسبەجێ هەمو مرۆڤەکان دەمرن، هەر لەگەڵ دوهەم فودا هەمو مرۆڤەکان لەو دونیایە زیندو دەبنەوە، ئەڵبەتە وەک سێهەم فریشتە ناوی لە قورئاندا نەهاتوە، ڕەنگە هەر |ڕافایل| بێت
ناوی |عزڕائیل| واتا یاوەری خودا، وەک چوارەم فریشتە ناوی لە قورئاندا نەهاتوە، بەڵکو تەنیا هەر وەک فریشتەی مەرگ یان ڕۆحکێشان ناوی هاتوە
ناوی |ئیسمائیل، ئیسماعیل| واتا گوێڕایەڵی ئیلا
ناوی |ئیسڕائیل| واتا براوەی ئیلا، نازناوی یەعقوبە گوایە لەگەڵ فریشتەی ئیلادا تا بەرەبەیان زۆرانبازی کردوە، ئەمجا ئیلا پێی وتوە کە واز بهێنت و نازناوی ئیسڕائیلی پێ بەخشیوە بە واتای جیهاد بە هەوڵ و هێزی ئیلا. لێرەوە بە دوانزدە نەوەکەی یەعقوب دەڵێن بەنی ئیسڕائیل
ناوی |بێت-ئێل| واتا ماڵی خودا
ناوی |وائیل| واتا فریادڕەس، وای ئیلا وەک هاوار بۆ خودا بردن
ناوی |ئیلیا، ئیلیاس| واتا ئیلاهی یەهوە. بەعل نەیاری سەرسەختی حەزرەتی ئیلیاس بوو
وشەی |یەهودی| واتا وەچەی یەهودای کوڕی یەعقوب/یاکۆڤ/ئیسڕائیل
وشەی |ئیسلام| واتا خۆدانەدەست ئیلاه
وشەی |مەسیحی| لە چاوگی |مەشح/مەسح|ی زمانی ئارامی و عیبریەوە هاتوە، مەسیح بە ئارامی |مەشیخا| و بە عیبری |ماشیاخ| واتا پیرۆزکراو بە ڕۆنی موقەدەس، هەر ئەم وشەیە چوەتە نێو زمانی یۆنانیەوە و بوەتە |مەسیاس| واتا پیرۆزکراو بە مەرهەمی موقەدەس واتە فریادڕەس. ئەم خۆچەورکردن و خۆپیرۆزکردنە بە ڕۆنی زەیتون و هەتوانی حەکیم ڕیتواڵێکی کۆنی پاشاکان و دیندارە پلەباڵاکان بون
ئەمجا وشەی یۆنانیی ڕەسەن |کریستۆس| واتا پیرۆزکراو بە ڕۆنی موقەدەس بۆ مەسیح بەکار هاتوە کە دەچێتەوە سەر کرداری |کریەین/خرییان| واتا چەورکردن و پیرۆزکردن، وشەی |کرێم| واتا مەرهەم، |کریسما| واتا ڕۆنی پیرۆز هەر لەم وشە یۆنانیەوە هاتون
بە لاتینی مەسیح دەبێتە |کریستوس|، بە زمانی ئەوروپی |کریست| بە شێوەیەکی گشتی
وشەی |یەهوە/یەهۆڤە| واتا فەرمانڕەوا، گەرچی خودای یەهودیە، بەڵام لە مەراسیمی ئایینی تەنیا هەر حاخام بۆی هەیە کە ناوی بەرێت، لەجیاتیی یەهوە دەڵێن |ها شێم| یان |ئادۆنەی/ئادۆنای| واتا ئیلاهی، خودێ و خودای من. وشەی |ئادۆن| واتا خودان
یەهوە بە چەند ناوێکەوە لکاوە، وەکو: یەهوڕام
ناوی |یەهودا/یەهوذا| واتا ستایشکراوی یان سپاسگوزاری یەهوە، هەر لەمیشەوە ناوی |یەهودی| هاتوە، یان پێشتر ناوی شوێن و شاخ و سەحرایش بەناوی |یودا/یەهودا| هەبوە
ناوی |یوهان، یوحەنا، یەحیا| واتا یەهوەی میهرەبان و بەخشندە
ناوی |توکابد دایکی مۆسا| واتا یەهوەی سەربڵند و شکۆدار
ناوی |عوبدیا، عبداللە| واتا بەندەی یەهوە و ئیلاه
ناوی |ئیلیاهو| واتا ئیلاهی یەهوە. دواتر کورتکراوەتەوە بۆ یاهو و یەهوە
بە یۆنانی |کیریۆس و تیۆس| واتا هالەلویا و خودا
بە لاتینی |دێوس| واتا خدێو، خێو، خوا، خودا
بە گێرمانی |*گودا-| واتا خودا، واتە جەوهەرێکی هانا و فریاد بۆ براو، یان ڕوحێکی فریادڕەس
بە ئاڤێستایی |بەغە، بەغ، بەخ| واتا خودا، خاوەند، خواوەند. وشەی |بۆغ، بۆک| هەمان واتایان هەیە، کە بە چەند ناوێکەوە لکاون، وەکو: بەغداد، بەختەران، بەغپور/فەغفور، بۆکان
بە پەهلەوی |بەگە، بەگ| واتا خدێو، خێو، خێوەند و خواوەند
وشەی |ئاهورا مەزدا، ئاورمەز، هۆرمز| واتا ئێزد و یەزدانی مەزن، ئیلاهی گەورە. وشەی |هۆر| واتا خۆر و خورشید
وشەی |ئیزەت| پەهلەویە، کۆی وشەکە دەبێتە ئیزدان واتا یەزدان
بە کوردی هەمو ئەم وشانە (خودا، خودێ، باخۆ، خودان، هۆمان، هوما، پەروەردگار، خواوەندگار، ئێزد، یەزد، یەزدان، ئیلاه) ناوی خودان واتا خودا، خدێو، خێو، خێوەند، خاوەند و خواوەند
- خودا، ئێل، ئیلا |إلە|، ئەڵلا |اللە|، یەهوە، ئێزد
- El, Elohim, Ba'al, belum, istar, JhWh, Adonei, Ha Schem, Halleluja, Allah, *guda-, kyrios, christo, Messias
ناوی ئیلاهەکان زۆرن و پێش ئەڵلاهی نێو زمانی عەرەبی هەبون، لە کتێبی تاناخ و قورئاندا ناوی ئیلا و بەعل |بعل| هاتون کە خوای کەش و بەروبومە لای کەنعانی و فینیقی، بۆیە ئەمڕۆ ئەگەر کشتوکاڵ تەنیا هەر پشت بە باران و خوای کەش ببەستێ، پێی دەوترێت کشتوکاڵی بەعلی واتا بەبێ پڕۆژەی ئاودێری
بەعل کوڕی گەورەترین ئیلاهی کەنعانیە کە بە |ئێل| ناودەبرێت. بێگومان بە عەرەبی وشەی بەعل بە واتای ڕەب و گەورەی ماڵ و مێردیش دێت، کۆی بەعل دەبێتە |بعول، بعال، بعولة|، هەروەها بە |أبعال| بینیومە و نوسراوە. بەعل نەیاری سەرسەختی حەزرەتی سلێمان بوو
ناوی بەعل بە چەندین ناوی شوێن و شارەوە لکاوە، وەکو: بەعلەبەک، بەعل شەمسی، بەعل زەبول
ئەڵبەتە |بەعل| تێکەڵ بە خێزان و داستانی |ئاستارتە|ی بابلی بوە، واتە خاتو |ئینانا|ی سومەری و خاتو |ئیشتار، عیشتار|ی ئاکادی کە خوای عیشق و شەڕە، لای یۆنان بوەتە خاتو |ئافرۆدیتە| واتا خوای ئەڤین، لای ڕۆم بوەتە خاتو |ڤێنوس| بە هەمان واتا
وشەی |ئێل| واتا خوڵقێنەری گەردون و بوون و بونەوەر، کە گەورەترین و کۆنترین خودای نێو زمانی سامیە، کۆی ئێل دەبێتە |ئێلۆهیم| واتا ئیلاهەکان. بە زمانی ئوغاریتی |ئیل| بۆ خوای تاک، |ئیلم| بۆ خوای جوت و کۆ ناوبراون
وشەی ئێل وەک نازناو بۆ پاشا و یاریش بەکار دێت. ناوی ئێل بە چەندین ناوی فریشتە و کەس و شوێنەوە لکاوە، وەکو
ناوی |میکائێل، میخائیل| واتا ئیلا ئاسا، ئەوی وەک ئیلا وایە، گەوەرەترین و یەکەمین فریشتەی خودایە
ناوی |گابرێل، جوبرائیل| واتا پاڵەوانی ئیلا کە دوهەم فریشتەیە
ناوی |ئیسرافیل| ئەو فریشتەیەی لە ڕۆژی قیامەتدا فو بە قۆچێک دەکات، دەسبەجێ هەمو مرۆڤەکان دەمرن، هەر لەگەڵ دوهەم فودا هەمو مرۆڤەکان لەو دونیایە زیندو دەبنەوە، ئەڵبەتە وەک سێهەم فریشتە ناوی لە قورئاندا نەهاتوە، ڕەنگە هەر ڕافایل بێت
ناوی |عزڕائیل| واتا یاوەری خودا، وەک چوارەم فریشتە ناوی لە قورئاندا نەهاتوە، بەڵکو تەنیا هەر وەک فریشتەی مەرگ یان ڕۆحکێشان ناوی هاتوە
ناوی |ئیسمائیل، ئیسماعیل| واتا گوێڕایەڵی ئیلا
ناوی |ئیسڕائیل| واتا براوەی ئیلا
ناوی |بێت-ئێل| واتا ماڵی خودا
ناوی |وائیل| واتا فریادڕەس، وای ئیلا وەک هاوار بۆ خودا بردن
ناوی |ئیلیا، ئیلیاس| واتا ئیلاهی یەهوە. بەعل نەیاری سەرسەختی حەزرەتی ئیلیاس بوو
بەعەرەبی وشەی |اللهم/ئەڵلاهوما| واتا ئەی ئیلاه، هوما ناوێکی کۆنی ئیلاهە. ئیلا لە قورئاندا نەوەت و نۆ ناوی هەیە کە بە ناوی ئەڵلاهەوە دەبنە سەد ناو
وشەی |یەهودی| واتا وەچەی یەهودای کوڕی یەعقوب
وشەی |ئیسلام| واتا خۆدانەدەست ئیلا
وشەی |مەسیحی| لە چاوگی |مەشح/مەسح|ی زمانی ئارامی و عیبریەوە هاتوە، مەسیح بە ئارامی |مەشیخا| و بە عیبری |ماشیاخ| واتا پیرۆزکراو بە ڕۆنی موقەدەس، هەر ئەم وشەیە چوەتە نێو زمانی یۆنانیەوە و بوەتە |مەسیاس| واتا پیرۆزکراو بە مەرهەمی موقەدەس واتە فریادڕەس. ئەم خۆچەورکردن و خۆپیرۆزکردنە بە ڕۆنی زەیتون و هەتوانی حەکیم ڕیتواڵێکی کۆنی پاشاکان و دیندارە پلەباڵاکان بون
ئەمجا وشەی یۆنانیی ڕەسەن |کریستۆس| واتا پیرۆزکراو بە ڕۆنی موقەدەس بۆ مەسیح بەکار هاتوە کە دەچێتەوە سەر کرداری |کریەین/خرییان| واتا چەورکردن و پیرۆزکردن، وشەی |کرێم| واتا مەرهەم، |کریسما| واتا ڕۆنی پیرۆز هەر لەم وشە یۆنانیەوە هاتون
بە لاتینی مەسیح دەبێتە |کریستوس|، بە زمانی ئەوروپی |کریست| بە شێوەیەکی گشتی
وشەی |یەهوە| واتا فەرمانڕەوا، گەرچی خودای یەهودیە، بەڵام لە مەراسیمی ئایینی تەنیا هەر حاخام بۆی هەیە کە ناوی بەرێت، لەجیاتیی یەهوە دەڵێن |ها شێم| یان |ئادۆنەی/ئادۆنای| واتا ئیلاهی، خودێ و خودای من. وشەی |ئادۆن| واتا خودان
یەهوە بە چەند ناوێکەوە لکاوە، وەکو: یەهوذا، یەهوڕام
ناوی |یوهانا، یوحەنا، یەحیا| واتا یەهوەی میهرەبان و بەخشندە
ناوی |توکابد دایکی مۆسا| واتا یەهوەی سەربڵند و شکۆدار
ناوی |عوبدیا، عبداللە| واتا بەندەی یەهوە و ئیلا
ناوی |ئیلیاهو| واتا ئیلاهی یەهوە. دواتر کورتکراوەتەوە بۆ یاهو و یەهوە
بە یۆنانی وشەی |کیریۆس| واتا هالەلویا و خودا
بە گێرمانی وشەی |*گودا-| واتا خودا، واتە جەوهەرێکی هانا و فریاد بۆ براو، یان ڕوحێکی فریادڕەس
بە ئاڤێستایی وشەی |بەغە، بەغ، بەخ| واتا خودا، خاوەند، خواوەند. وشەی |بۆغ، بۆک| هەمان واتایان هەیە، کە بە چەند ناوێکەوە لکاون، وەکو: بەغداد، بەختەران، بەغپور/فەغفور، بۆکان
بە پەهلەوی وشەی |بەگە، بەگ| واتا خدێو، خێو، خێوەند و خواوەند
وشەی |ئاهورا مەزدا، ئاورمەز، هۆرمز| واتا ئێزد و یەزدانی مەزن، ئیلاهی گەورە. هۆر واتا خۆر و خورشید
بە کوردی وشەی |خودا، خودێ، خۆدی، باخۆ، خودان، هۆمان، یەزدان، هوما، هۆما، هومای، هۆمای، پەروەردگار، ئێزد، یەزد، ئیلا| ناوی خودان
******
Mehr Infos: https://kamilo-kafruschy.webnode.at/news/etymologie%21-k-k-%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a%2a-bn%db%95%da%95%db%95tnas%db%8c%db%8c-wsh%db%95%da%a9an%21-%da%a9-%da%a9/